Problem konieczności funkcjonowania opieki społecznej obrazuje najtrafniej jeden z dowcipów. Głosi on, że kapitalizm tym różni się od socjalizmu, że w kapitalizmie jeden człowiek wyzyskuje drugiego człowieka, a w socjalizmie jest na odwrót. Nierówności społeczne są bowiem immanentną cechą każdej społeczności, niezależnie od ustroju. Ale miarą ucywilizowania każdej z nich jest umiejętność radzenia sobie z tym problemem. Dlatego spośród całego wachlarza działalności opieki społecznej zajmę się jedynie tą instytucjonalną, związana z przeciwdziałaniem skutkom rozwarstwienia społecznego. Ponadto piszę ten artykuł z inicjatywy Pani Katarzyny (vide komentarz do artykułu „Ekoterroryzm”).

Co jest celem współczesnej opieki społecznej? Nowoczesne społeczeństwo powinno opierać się na silnej klasie średniej. Czyli, wzorem wszystkich społeczeństw wysoko rozwiniętych, każdy powinien mieć takie dochody, aby pozwalały mu na generowanie oszczędności (tzw. zdolność tezauryzacji). Tak aby poprzez akcje kredytowe banków miały miejsce inwestycje, napędzające wzrost gospodarczy. Ale nie ta grupa jest przedmiotem rozważań. Mówimy o tych, którzy takiej możliwości nie mają i trzeba im pomóc w awansie do klasy średniej. A przynajmniej należy dać każdemu taką szansę. I to jest główny cel. Pisząc o klasie średniej chciałem zaznaczyć, że równanie poziomu rozwoju społeczeństwa (w górę oczywiście) leży w dobrze pojętym interesie gospodarki.

Tylko jak pomagać? Pomoc bierna (przekazywanie środków w naturze czy pieniądzu) prowadzi do eskalacji postaw roszczeniowych i buduje niekorzystne zjawiska uzależniania się od tej pomocy. Z kolei pomoc czynna (szkolenia, doradztwo itp.) może zostać odrzucona z różnych powodów. Np. niezrozumienia czy obaw. Pamiętajmy o tym, że rzadko problem dotyczy osób zaradnych, które li tylko z powodów losowych znalazły się w takiej czy innej sytuacji życiowej.

Nadmierny socjal powoduje to, że część społeczeństwa uczy się żyć z zasiłków. Jak mało kto, osoby te opanowują przepisy i możliwości pozyskania różnego rodzaju zapomóg. W Polsce nie jest to jeszcze takim problemem, ale ostatnio czytałem, że w Danii już czwarte pokolenie funkcjonuje żyjąc jedynie z zasiłków. Dla nas to jeszcze nie jest wyobrażalne. Ale jaka to musi być straszna machina? Jakie ci ludzie mają szanse wyrwać się z tego marazmu, skoro nie widzieli, żeby ani ojciec, ani dziadek, ani nawet pradziadek, kiedykolwiek pracowali? A żyją całkiem przyzwoicie (zasiłek w Danii, to ok. 4000 zł na osobę).

Nie można niestety posegregować społeczeństwa na dwie grupy: tych którym warto pomagać i tych, którzy mają problemy na własne życzenie. Głównie dlatego, że społeczeństwo jest przemieszane problemami. A osoby „niegodne” pomocy z reguły żerują na pomocy udzielanej tym „godnym”. Czyli ich dzieciom, współmałżonkom itd. Nie robi się tego też dlatego, że trudno o sprawiedliwe i jednoznaczne kryteria kwalifikowania się do wsparcia.

Uważam, że pomoc bierna jest pomocą doraźną, choć konieczną. Znacznie ważniejsza od niej jest pomoc czynna. Choć krótkookresowo mniej spektakularna. Tyle, że z pewnością bardziej skuteczna na dłuższą metę. Czyli płatne szkolenia (w znaczeniu płacenia uczestnikom), pomoc skierowana bezpośrednio do dzieci czy osób, którym trzeba pomóc. Bardzo ważna jest też pomoc prawna (np. w otwarciu własnej działalności i w pozyskaniu na ten cel dotacji) czy integracja z innymi grupami społecznymi.

Trudno jest dziś ocenić skuteczność działania sierakowskiego OPS. Ocenę zakłóca brak realnej propozycji zawodowej dla podopiecznych. Kurczący się rynek pracy nie jest najlepszym polem do popisu. Nie zauważyłem także, żeby w Sierakowie powstały jakiekolwiek mieszkanie socjalne. Przyznam, że nie wiem dlaczego? Raczej nie z powodów finansowych, sądząc po licznych imprezach w roku wyborczym. Z czego tylko jedna (bodaj najmniej wyczerpująca finansowo gminny budżet) miała szczytny, integracyjny społecznie charakter. Jedno jest jednak pewne. Widać wyraźnie pełne zaangażowanie całego personelu OPSu, przejawiające się w inwencji i otwartości w sięganiu po różnorodne formy. Tyle, że w dzisiejszych, lokalnych realiach nie mają większych szans na pełen sukces. A sądząc po rozwoju tej komórki organizacyjnej można stwierdzić, że problem społeczny w Sierakowie niestety narasta.

Innymi słowy uważam, że działalność naszego OPSu musi uzyskać wsparcie w postaci nowych miejsc pracy w Sierakowie. I tym należy się zająć w najbliższym czasie, a problemy społeczne w sporej mierze rozwiążą się samoczynnie.